Parabenen in cosmetica – schadelijk of niet?

Chemisch gezien zijn parabenen een verzamelnaam voor 4-hydroxybenzoëzuur en alle derivaten daarvan. Maar dat terzijde: belangrijk voor jou om te weten is dat parabenen in cosmetica een conserverende werking hebben. Hun antimicrobiële eigenschappen beschermen serums, crèmes, lotions en oliën namelijk tegen bacteriën en schimmels. Ze zorgen er dus voor dat je je cosmetica langer kunt gebruiken. Parabenen hebben ook talloze voordelen voor fabrikanten: ze kunnen makkelijk worden verwerkt, zijn goedkoop en effectief.

Zonder het gebruik van parabenen en andere conserveringsmiddelen zouden je producten snel bederven, zodra ze regelmatig in contact komen met de lucht of je huid. Ze zijn dus zeker niet nutteloos en kunnen niet zomaar worden weggelaten. De dosering ervan wordt daarom geregeld middels de Cosmeticaverordening. Hierin staat welke parabenen in welke producten gebruikt mogen worden. Hier worden ook de grenswaarden genoemd, die volgens de wet aangehouden moeten worden. Daarnaast worden parabenen ook beschouwd als goed onderzocht en met een geringe kans op allergische reacties.

Gecertificeerde natuurlijke cosmetica zonder parabenen gebruikt over het algemeen geen conventionele conserveringsmiddelen. Fabrikanten van deze producten gebruiken natuurlijke stoffen zoals alcohol of etherische oliën. Hun vermogen om ziektekiemen te bestrijden ligt echter lager, waardoor deze puur natuurlijke cosmetica minder lang houdbaar is. Daarnaast kunnen hier vaker intoleranties voorkomen, omdat met name de etherische oliën de huid kunnen irriteren.

De mening over parabenen veranderde in 2004. In die tijd vonden Britse onderzoekers resten van parabenen in borsttumoren, ogenschijnlijk overgedragen bij het gebruik van deodorants. Hun conclusie: parabenen kunnen borstkanker bevorderen. Zelfs de Duitse Kankervereniging waarschuwde ervoor. Bij nader inzien waren de resultaten van het onderzoek echter betwistbaar. Verder onderzoek volgde en bracht het volgende aan het licht.

-Ten eerste: de betreffende steekproefgroep was te klein.

• Ten tweede: de wetenschappelijke documentatie was onvolledig. Niemand kon bewijzen of en hoeveel deodorant de proefpersonen hadden gebruikt.
• Ten derde: er was niet gecontroleerd of er ook resten van parabenen konden worden aangetoond in gezond weefsel.

Deze drie factoren waren genoeg om de plausibiliteit van het onderzoek in twijfel te trekken. Ook het Duitse Instituut voor Risicobeoordeling kwam tot deze conclusie en verwijst daarbij tevens naar het over het algemeen lage toxische potentieel van parabenen.

Chemisch gezien lijken parabenen op het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen. Bovendien kunnen de conserveringsmiddelen de huidbarrière passeren en zo het lichaam binnendringen. Dierproeven ondersteunen de stelling dat parabenen een hormonale werking hebben. De toediening van butyl- en propylparabeen verlaagde de testosteronspiegel van mannelijke ratten en daarmee het aantal zaadcellen – ze werden praktisch vrouwtjes. Bij vrouwelijke dieren werd de baarmoeder groter.

Resultaten van dierproeven zijn echter moeilijk overdraagbaar op mensen. Dat komt doordat elk organisme anders functioneert en chemische stoffen op verschillende manieren in de stofwisseling worden opgenomen. Daarom geldt ook hier: parabenen worden ervan verdacht een hormonale werking te hebben, maar dit is nog onvoldoende bewezen. Ook de Duitse Kankervereniging heeft haar bezwaren inmiddels ingetrokken.

Overigens komen parabenen ook in de natuur voor. Ze zitten in veel soorten groente en fruit, zoals wortels, uien, blauwe bosbessen en druiven. Zelfs als deze stoffen zich ophopen in het lichaam, zijn er geen langetermijnonderzoeken uitgevoerd naar de daadwerkelijke effecten ervan. En of parabenen die zijn opgenomen via voedsel kunnen worden onderscheiden van cosmetische parabenen is ook nog niet voldoende onderzocht. Dus: laat je niet gek maken door de slechte reputatie. Want cosmetica zonder parabenen heeft ook niet alleen voordelen, maar ook nadelen.

De opdruk ‘Zonder parabenen’ is voor veel mensen intussen een koopargument geworden. Maar om te voorkomen dat cosmetica voortijdig bederft, zijn alternatieve conserveringsmiddelen nodig. Deze hebben vaak het nadeel dat ze nog niet bijzonder goed onderzocht zijn en ook ongewenste bijwerkingen kunnen hebben. Een verhoogd alcoholgehalte of etherische stoffen zijn vaak schadelijker voor de huid dan welke parabenen dan ook. Het gevolg: rode plekken, irritatie, uitslag, allergische reacties.

Een ander alternatief voor parabenen is methylisothiazolinone (MIT), een bekend conserveringsmiddel voor muurverf en schoonmaakmiddelen. Lange tijd werd het ook toegevoegd aan allerlei cosmeticaproducten. Inmiddels is bekend dat het kan leiden tot ernstige contactallergieën. Daarom mag MIT alleen nog worden gebruikt in afwasbare producten zoals douchegel of shampoo Het is verboden in crèmes of lotions, omdat die in de huid trekken.

Volgens de Cosmeticaverordening van de EU gelden er verschillende concentraties voor de afzonderlijke parabenen:

• Methyl- en ethylparabenen: tot 0,4% (in mengsels tot 0,8%)
• Propyl- en butylparabenen: tot 0,19%.

Je ziet: parabenen ontwikkelen hun conserverende eigenschappen al bij zeer lage doseringen, terwijl andere stoffen zoals pentylene glycol pas in zeer hoge concentraties een antimicrobiële werking hebben. Het Duitse Instituut voor Risicobeoordeling heeft dit ook onderzocht en in een verklaring bevestigd: zolang de maximale hoeveelheden niet worden overschreden, vormen parabenen geen noemenswaardig risico voor de gezondheid.

Als je je nog steeds zorgen maakt en het zekere voor het onzekere wilt nemen: van belang is ook altijd de grootte van het huidoppervlak die in contact komt met parabenen. Daarom wordt een gezichtscrème met parabenen als minder bedenkelijk beschouwd dan een bodylotion die op het hele lichaam wordt aangebracht. Als je helemaal zonder wilt, kun je gecertificeerde natuurlijke cosmetica gebruiken. Een blik op de ingrediëntenlijst helpt je om verborgen parabenen goed te identificeren.